Toprak Oluşumu ve Profili

Zaman ile oluşan toprak profili

Öncelikle toprağın nelerden oluştuğunun cevabını vermek gerekir. Toprak;

1- Mineraller

2- Organik Gereç

3- Hava

4-Su, dörtlüsünden oluşmaktadır.

Toprak oluşumunun zamanla ilişkisi:

Toprak, altındaki temel kayaların fiziksel ve kimyasal ayrışması sonucu ya yerinde yada taşınarak oluşur. Zaman ve iklim koşulları toprakların oluşumu üzerinde doğrudan ilişkilidir. Yukarıda da görüldüğü üzeri zaman ilerledikçe ana kaya (C horizonu) hava ve suyun etkisiyle yüzey koşullarında alterasyona uğrar. A horizonu böylece oluşur. Geçen zaman ile altere olan ana kayanın porozitesi artacağından dolayı, derine doğru akışkanlar daha hızlı hareket eder. Böylece toprağın kalınlığı ilk safhaya göre daha hızlı büyür. Yüzeyden sızan su zaman ile toprakta mobil olan elementleri (bu işlem kurak koşullarda gelişmez veya nadirdir) A horizonundan yıkayarak B horizonunda biriktirmeye başlar. Böylece E horizonu da oluşmuş olur. E horizonunun kalınlığı iklim ile bağlantılıdır. Yoğun yağış alan bölgelerde (hümid iklim) E horizonu kalın ve yüzeye daha yakın iken, kurak iklimlerde E horizonu oldukça ince ve daha derindedir.

Toprak profili:

En geniş kapsamıyla toprak profili

O horizonu; her zaman görülmek zorunda değil, fakat varsa da her zaman profil'in başlangıç katmanını oluşturur. Neredeyse tamamıyla organik gereçten oluşmaktadır. % 80 Humus % 10 bitki kalıntısı % 10 Organizmalardan oluşur ve iklime bağlı olarak siyah yada kahverengi rengindedir.

A horizonu; Biyolojik aktivite başlar. Böylece CO2, hümik ve fülvik asitler ortaya çıkar ve ayrışma hızlanır. Bu zonda kuvvetli bir ayrışma egemendir ve böylece tüketilen materyal aşağıya doğru süspanyon ve çözünmüş olarak aktarılır [1]. Bazı yerlerde bu işleme Elüviation dendiğinden dolayı A horizonunda yıkanma işleminin başladığı yere E horizonu denir. Mineraller ile birlikte ince organik malzemeler karışmış halde bulunur. O ve A horizonun kalınlığı birkaç cm'den 1,2 m'ye kadar çıkabilir [1].

E horizonu; yukarıda da değindiğim gibi bu zon yıkanma zonu olarak bilinir. Yıkanmadan dolayı açık renklidir. Çok az organik gereç bulunabilir.

B horizonu; E horizonundan yıkanan gereçlerin biriktiği bir zondur. Yıkanma ne kadar çoksa bu zon o kadar büyük olacaktır. Bu kısımda Fe, Mn ve Al hidrooksitlerinin çökeldiği görülür. Bunun nedeni O ve özellikle A horizonu içerisinde üretilen organik asitlerin ayrışan Fe, Al ve Mn ile kompleks oluşturarak taşınmasıdır. Kil minerallerince zengin bir horizondur. Zaman zaman kalsit (kalkrit) yumruları veya katmanları ile jips çökelimi gelişebilir. Horizonun kalınlığı birkaç cm'den 2 m'ye kadar çıkabilir [1].

R horizonu: Bozuşmamış ve/veya ayrışmamış ana kayanın bulunduğu horizondur.

Son olarak aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:

Yararlanılan Kaynaklar: [1] Donald Langmuir, Aqueous Environmental Geochemistry, 1997